คอลัมน์บ้านของเรา
เปิดศูนย์ดูแลผู้สูงวัย ความท้าทายใหม่ของ สวท
ศาสตราจารย์ นายแพทย์สุรศักดิ์ ฐานีพานิชสกุล นายกสมาคมฯ
เรื่อง เกศนีย์ นุชประมูล
สำนักงานสถิติแห่งชาติ คาดการณ์ว่า ประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มตัวในปี 2565 และในปี 2573 จะมีสัดส่วนประชากรสูงวัยเพิ่มขึ้นอยู่ที่ร้อยละ 26.9 ของประชากรทั้งประเทศปัจจัยสำคัญมาจากคนไทยมีแนวโน้มอายุยืนขึ้น มีบุตรช้าลง และบางครอบครัวไม่มีบุตร ทำให้สัดส่วนประชากรสูงอายุของไทยเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้ทุกวันนี้มีศูนย์ดูแลผู้สูงอายุเกิดขึ้นมามากมาย สวท ซึ่งทำงานด้านผู้สูงอายุมากว่า 20 ปี มองเห็นโอกาสอะไรจึงมีแนวคิดที่จะเปิดศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ ศาสตราจารย์นายแพทย์ สุรศักดิ์ ฐานีพานิชสกุล นายกสมาคมวางแผนครอบครัวแห่งประเทศไทยฯ มีคำตอบ..
ทำไม สวท จึงมีแนวคิดที่จะสร้างศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ
สวท ตั้งขึ้นมาตั้งแต่ปี 2513 ช่วงนั้นเป็นเรื่องของความต้องการคุมกำเนิด ซึ่งขณะนั้นอัตราการเกิดสูงมาก ครอบครัวไทยมีบุตรอย่างน้อยครอบครัวละ 4 – 6 คน ซึ่งการเกิดของเด็กในยุคนั้นทำให้ประชากรของประเทศเพิ่มขึ้น เป็นภาระทางเศรษฐกิจ สังคม ครอบครัว และชุมชน ส่งผลให้ประเทศพัฒนาลำบาก เนื่องจากงบประมาณส่วนหนึ่งต้องนำมาใช้ในการดูแลเด็ก ทำให้รัฐต้องพึ่งพาการสนับสนุนจากหน่วยงานอื่น สวท เป็นองค์กรแรก ๆ ของประเทศที่เข้ามาดูแลอนามัยการเจริญพันธุ์ของประชากรภายในประเทศ จนสามารถคุมอัตราการเกิดให้เหมาะสมกับการพัฒนาของประเทศได้
ทั้งนี้ 50 ปีที่ผ่านมา สวท พบว่าวิถีชีวิตของผู้คนเปลี่ยนไป ไม่ว่าจะวิถีคนเมืองหรือคนชนบท เริ่มมีการคุมกำเนิด และความเข้าใจเรื่องการวางแผนครอบครัวมีมากขึ้น ทุกครอบครัวเริ่มมีบุตรน้อยลง เฉลี่ยครอบครัวละ 2 คน จนมาถึงปัจจุบันอัตราการเจริญพันธุ์หรืออัตราเฉลี่ยของครอบครัวหนึ่งจะมีบุตร 1 คนกว่า ๆ เท่านั้น ซึ่งเป็นข้อดีในแง่ของการคุมจำนวนประชากรในการเกิด ทำให้งบประมาณถูกนำไปพัฒนาประเทศด้านอื่น ๆ เช่น ด้านโครงสร้างพื้นฐาน ด้านการศึกษา และด้านสาธารณสุข เป็นต้น แต่สิ่งที่ตามมาหลังจากที่เราคุมจำนวนประชากรได้ดี คือ ประชากรในประเทศมีอายุยืนยาวขึ้น เนื่องจากสุขภาพอนามัยหรือการบริการทางสาธารณสุขของประเทศดีขึ้น เมื่อ 50 ปีที่แล้วอายุไขเฉลี่ยของคนไทยอยู่ที่ 55 – 60 ปี แต่ปัจจุบันอายุไขเฉลี่ยของคนไทยอยู่ที่ 75 ปี เมื่ออายุไขเฉลี่ยยืนยาวขึ้น สิ่งที่ตามมาคือประชากรผู้สูงอายุเพิ่มสูงขึ้น ในอดีตประชากรผู้สูงอายุของไทยมีไม่เกินร้อยละ 10 แต่ปัจจุบันประเทศไทยมีประชากรที่อายุมากกว่า 60 ปี เกือบร้อยละ 20 นั้นหมายความว่า 1 ใน 5 ของประชากรไทยเป็นผู้สูงอายุ
อย่างไรก็ตาม ต้องยอมรับว่าผู้สูงอายุเป็นภาระพึ่งพิง บางคนช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ มีโรคภัยไข้เจ็บหรือทุพพลภาพ สวท ในฐานะองค์กรเอกชนที่ไม่แสวงหาผลกำไร เห็นว่าปัญหาด้านอนามัยเจริญพันธุ์ในกลุ่มผู้สูงอายุ เป็นเรื่องที่ท้าทายศักยภาพของเรา เนื่องจาก สวท เองทำงานเกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพอนามัยของผู้สูงอายุมากกว่า 20 ปี จึงริเริ่มให้มี โครงการจัดตั้งศูนย์การดูแลผู้สูงอายุ ของ สวท ขึ้น โดยมีเป้าหมายสำคัญคือ เราอยากเป็นสถาบันที่ให้ความรู้เรื่องการดูแลผู้สูงอายุอย่างถูกต้องและครบวงจร ด้วยการจัดสถานบริการเพื่อดูแลผู้สูงอายุ ให้เป็นไปตามมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุข ขณะเดียวกันก็จะพัฒนาบุคลากรที่ทำหน้าที่ดูแลผู้สูงอายุให้มีศักยภาพตามมาตรฐาน โดยมุ่งเน้นการดูแลสุขภาพเจริญพันธุ์ที่ดี ชีวิตครอบครัว ชีวิตสมรส และชีวิตทางเพศ ในกลุ่มผู้สูงอายุให้มีความสมบูรณ์ เพื่อที่ผู้สูงอายุเหล่านี้ซึ่งเป็นบุคคลที่มีคุณค่าทางสังคม จะได้มีสุขภาพที่ดีทั้งทางกาย และทางใจ ดำเนินชีวิตอย่างมีความสุข
มองเห็นโอกาสอะไรในการสร้างศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ
สวท มองเห็นโอกาสในการดำเนินงานศูนย์ดูแลผู้สูงอายุแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ 1.โอกาสของ สวท ที่จะได้มีส่วนในการพัฒนาระบบสุขภาพอนามัยเจริญพันธุ์ของประเทศอีกครั้ง จากเมื่อ 50 ปีที่แล้ว สวท เข้าไปมีบทบาทในเรื่องการคุมกำเนิดหรือวางแผนครอบครัว 2. มองว่าเป็นโอกาสของผู้สูงอายุ ที่จะมีโอกาสได้รับการบริการที่ดีจากศูนย์ดูแลผู้สูงอายุของเรา ด้วยบุคลากรที่มีทักษะความรู้ตามหลักวิชาการ พร้อมกันนี้ เราก็จะมีบริการแบบ Home Care โดยจะมีเจ้าหน้าที่ของเราไปดูแลผู้สูงอายุถึงที่บ้าน ซึ่งจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพกายและใจที่ดี และ 3. ประเทศและสังคมได้ประโยชน์ เราต้องยอมรับว่า ขณะนี้ผู้สูงอายุบางคนได้รับการดูแลที่ไม่ถูกต้อง ถูกปล่อยปละละเลย การที่ สวท เข้ามาดำเนินงานในส่วนนี้ จะเป็นส่วนที่ช่วยทำให้ผู้สูงอายุเหล่านี้ได้มีคุณภาพชีวิตที่ดี ไม่เป็นภาระของสังคมและประเทศชาติ
ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุของ สวท ให้บริการอะไรบ้าง
ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุของ สวท จะเปิดให้บริการดูแลผู้สูงอายุแบบอยู่ประจำในเบื้องต้นนั้น เราจะเปิดรับจำนวน 20 เตียง โดยมีแบบห้องคู่ 4 ห้อง และแบบห้องรวม 6 คน 2 ห้อง มีเจ้าหน้าที่ที่ผ่านการอบรมตามมาตรฐานกระทรวงสาธารณสุข คอยดูแลตลอด 24 ชั่วโมง ภายใต้บรรยากาศที่สวยงาม อบอุ่น นอกจากนี้ลักษณะของอาคารศูนย์ดูแลผู้สูงอายุของเรา จะเป็นสถานบริการดูแลผู้สูงอายุแห่งแรก ๆ ของประเทศไทย ที่ได้รับการรับรองตามมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุข
กลุ่มเป้าหมายที่จะมารับบริการ
ในระยะแรกเราอยากได้กลุ่มประชากรผู้สูงอายุที่มีสุขภาพแข็งแรง สามารถดูแลตัวเองได้ แต่ไม่มีผู้ดูแลในช่วงกลางวัน เพราะจะได้ไม่ต้องพึ่งพาการรักษาพยาบาล สวท ยินดีที่จะเข้าไปรับผิดชอบช่วยดูแลแทนลูกหลานหรือคนในครอบครัว ท่านอาจจะมาอยู่แบบประจำหรือแบบมาเช้าเย็นกลับ แต่หากต้องการให้เจ้าหน้าที่ของเราไปดูแลผู้สูงอายุที่บ้าน เราจะจัดหาคนที่ผ่านการอบรมไปช่วยดูแลที่บ้าน
จุดแข็งของศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ
ส่วนแรก คือ สถานที่ที่เราพยายามปรับปรุงให้เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ ทำให้มีความรู้สึกสบาย มีความปลอดภัย และสวยงาม ทำเลตั้งอยู่กลางเมืองเดินทางสะดวก และบุคลากรที่มีศักยภาพสูง มีคุณธรรม จริยธรรม และค่าใช้จ่ายไม่สูงมากนัก อีกเรื่องที่สำคัญคือ เรามีเครือข่าย โรงพยาบาลที่พร้อมจะมารับผู้ป่วยภายในศูนย์ฯ ของเรา หากเกิดเหตุฉุกเฉิน
สำหรับความพร้อมด้านบุคลากรตอนนี้ 100% แต่ด้านสถานที่กำลังดำเนินงานปรับปรุง แล้วเสร็จไปแล้วกว่า 80% คาดว่าภายในเดือนมิถุนายนจะเสร็จสิ้น และจะเปิดให้บริการเต็มรูปแบบได้ช่วงเดือนมิถุนายน 2564 นี้ แต่หากไม่ทันจะเป็นช่วงเดือนกันยายนหรือปลายปี 2564
แผนระยะยาวของศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ
หลังจากที่ สวท เปิดศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ ซึ่งตั้งอยู่ที่ซอยวิภาวดีรังสิต 44 กทม. ได้สำเร็จแล้ว เรามีแผน 3 อย่างที่จะทำคือ 1. ขยายงานเปิดศูนย์ดูแลผู้สูงอายุไปยังภูมิภาคที่มีคลินิกเวชกรรม สวท ตั้งอยู่ ทั้ง 10 แห่งทั่วประเทศ 2. เปิดศูนย์ฝึกอบรมดูแลผู้สูงอายุ ซึ่งจะเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ด้านผู้สูงอายุแห่งแรกของประเทศไทย 3.ขยายงานการดูแลผู้สูงอายุแบบ Home Care โดยเราจะมีเจ้าหน้าที่เข้าไปดูแลถึงที่บ้านโดยที่ผู้สูงอายุไม่ต้องเดินทางมาที่ สวท
ฝากเทคนิคสำคัญในการดูแลผู้สูงอายุ
คนเราสุขภาพจะแข็งแรงสมบูรณ์ต้องประกอบด้วย 1.อาหาร ต้องมีคุณค่าทางโภชนาการ สารอาหารครบ 5 หมู่ 2.อากาศ ต้องอยู่อาศัยโดยมีสภาพแวดล้อมและอากาศที่ดี 3.ออกกำลังกาย ผู้สูงอายุต้องหมั่นออกกำลังกายอยู่เสมอ และไม่ควรออกกำลังกายหนักจนเกินไป 4.อารมณ์ ผู้สูงอายุต้องหมั่นดูแลอารมณ์ของตนเอง ไม่ให้โกรธ เครียด อยู่ตลอดเวลา สำคัญคือรู้จักการฝึกสมาธิ และ 5.นอนหลับพักผ่อน ผู้สูงอายุต้องนอนหลับให้ครบ 8 ชั่วโมง
การเปิดศูนย์ดูแลผู้สูงอายุของ สวท นับเป็นอีกก้าวที่สำคัญในการขยายงานด้านอนามัยการเจริญพันธุ์ของ สวท ให้ครอบคลุม ตั้งแต่เกิดจนกระทั่งแก่ชรา ศูนย์ดูแลผู้อายุแห่งนี้จะประสบความสำเร็จหรือไม่ สิ่งสำคัญที่สุดคือ คุณภาพในการให้บริการจะเป็นสิ่งการันตีความสำเร็จ เราต้องติดตามและเป็นกำลังใจให้ สวท ดำเนินงานนี้ให้สำเร็จตามเป้าหมาย ส่วนใครที่สนใจอยากสอบถามรายละเอียดการเข้ารับบริการของศูนย์ดูแลผู้สูงอายุแห่งนี้ สามารถสอบถามได้โดยตรงที่ เพจ/สมาคมวางแผนครอบครัวแห่งประเทศไทยฯ หรือจะสอบถามโดยตรงกับผู้จัดการศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ 02-941-2320
